Cách sáng tác lời bài hát trong sáng tác ca khúc

 

QUY TẮC SÁNG TÁC LỜI CHO MỘT BẢN NHẠC

1. Cấu trúc thiết yếu của ca từ

Ca từ cần phải có:

• Một ý tưởng độc đáo và nguyên bản.
• Nội dung về "người thật, việc thật" trong hoàn cảnh đáng tin.
• Thể hiện rõ một thái độ hoặc xúc cảm cụ thể.
• Đủ nội dung để viết thành bài hát hoàn chỉnh.
• Phù hợp với cách suy nghĩ của đại chúng.
• Khiến người nghe đồng cảm với người hát.
• Tạo sức hút để người nghe muốn nghe đi nghe lại nhiều lần.

Một tiêu đề đáng nhớ:

• Dễ nhớ ngay từ lần nghe đầu tiên.
• Tóm tắt được tinh thần của bản nhạc.
• Độc đáo, không trùng lặp với bài hát khác.

Lôi cuốn từ đầu:

• Thu hút người nghe ngay từ những câu đầu tiên.
• Thiết lập không gian, thời gian, hoàn cảnh và nhân vật chính nhanh chóng.

Phát triển hợp lý:

• Trình bày các yếu tố theo thứ tự hợp lý.
• Phát triển ý tưởng một cách mạch lạc, đi đến kết luận rõ ràng.
• Kết luận bài hát có thể rõ ràng hoặc ẩn dụ.

Thể loại nhạc phù hợp:

• Bổ sung và thăng hoa mục đích của bài hát.
• Truyền tải kỹ thuật và cảm xúc mong muốn.

2. Ba loại cốt truyện

1. Thái độ: Viết về một cảm xúc hoặc thái độ.
2. Tình huống: Thái độ hay cảm xúc lồng vào một tình huống phức tạp.
3. Câu chuyện đầy đủ: Sự kiện diễn tiến có khởi đầu, phát triển và kết thúc rõ ràng.

Người viết nhạc cần miêu tả được cốt truyện của bài hát mình muốn sáng tác.

3. Kỹ thuật phát triển bài nhạc

• Chuỗi sự kiện có chủ đích: Tường thuật chi tiết theo thứ tự tăng dần về quan trọng.
• Báo trước: Khơi gợi cốt truyện trước khi sự kiện xảy ra.
• Hình tượng: Sắp xếp hình ảnh để tạo khung cảnh nhất định.
• Trở về chủ đề: Đưa về cuối những chữ, câu, đoạn chính đã dùng ở đầu.
• Mâu thuẫn: Tạo tâm trạng lạc lõng cho người hát với các tâm trạng nội tại và ngoại cảnh.
• Căng thẳng châm biếm: Tương phản quá khứ với hiện tại một cách mỉa mai.
• Ngạc nhiên: Gây ngạc nhiên cho người nghe bằng cách khám phá, làm méo ý nghĩa thường hoặc quay lại khởi điểm.
• Chơi chữ: Khai thác câu hay chữ có nhiều nghĩa.
• Cảnh trí: Tạo bức tranh phác, tượng trưng nhằm biểu tượng hóa ý nghĩa bài hát.
• Câu hỏi: Đặt câu hỏi chưa có câu trả lời, rồi giải đáp ở cuối.
• Đối thoại: Dùng cặp ca sĩ hát đôi để kịch hóa ý tưởng đối lập.

4. Sườn cốt truyện

Bốn yếu tố chính gồm góc nhìn, giọng điệu, thời gian và khung cảnh - kết hợp để tạo nên xương sống của câu chuyện. Mỗi yếu tố phải rõ ràng và nhất quán để tạo nền tảng vững chắc cho giai điệu.

5. Khái quát về vần điệu

Vần điệu: Hai hay ba từ (hoặc cụm từ) có vần khi chứa nguyên âm cuối và phụ âm cuối giống nhau, còn phụ âm trước âm cuối khác. Có ba loại vần: hoàn toàn với dấu trọng âm chính, hoàn toàn với dấu trọng âm phụ và gần như hoàn toàn.

6. Mười nguyên tắc chính để viết lời nhạc

1. Đơn giản: Chỉ giữ một ý tưởng chính, loại bỏ chuyện phụ. Cốt chuyện tóm tắt được trong một câu ngắn.
2. Rõ ràng: Dùng đại từ chỉ định rõ ràng. Nếu thay đổi không gian, thời gian, hay góc nhìn, phải diễn tả rõ.
3. Cô đọng: Mỗi chữ có mục đích, bỏ từ sáo rỗng, trợ động từ không cần thiết.
4. Nhấn mạnh: Dùng chữ ngắn, đặt chữ quan trọng cuối câu, dùng động từ chủ động.
5. Nhất quán: Dùng tinh thần diễn đạt và văn phong như nhau, giữ nghĩa nhất quán.
6. Chặt chẽ: Phản ứng phải có lý do, trình tự thời gian hợp lý.
7. Rõ rệt: Chọn từ đặc trưng, bày tỏ tình cảm bằng hành động.
8. Lặp lại: Lặp lại chữ hay câu quan trọng để nhấn mạnh chủ đề.
9. Đồng nhất: Trưng bày phần tử bài theo sự quan trọng, hài hòa tạo ấn tượng nhất định.
10. Thành thật: Viết về tình huống hay cảm xúc bạn hiểu rõ, tạo sự chân thật.

7. Quyết định chính cần làm

• Chọn giới tính: Tình cảm thuộc về phái nào? Chọn trước khi viết lời.
• Chọn góc nhìn: Ngôi thứ nhất ("tôi"), ngôi thứ hai ("em" hay "anh"), hoặc ngôi thứ ba ("anh ta", "cô ấy", "họ")? Nếu thay đổi ngôi, phải rõ lý do.
• Chọn giọng văn: Độc thoại hay đối thoại? Giữ giọng văn xuyên suốt bài.
• Chọn thời gian: Hành động diễn ra ở thời điểm không xác định, hiện tại, khoảnh khắc duy nhất trong hiện tại, quá khứ, quá khứ nhưng dùng động từ hiện tại, hay tương lai?
• Chọn khung cảnh: Ca sĩ độc thoại hay đối thoại ở đâu? Nếu thay đổi khung cảnh, phải viết rõ.
• Chọn lối diễn đạt: Thái độ của ca sĩ về sự kiện: bâng khuâng, nuối tiếc, thù hận, biết ơn, v.v.?
• Chọn từ vựng: Nhân vật có học thức hay không? Chọn từ vựng thích hợp.
• Chọn cấu trúc bài: Muốn người nghe cảm giác ra sao? Chọn cấu trúc AB (phiên khúc/điệp khúc), AABA (phiên khúc/phiên khúc/điệp khúc/phiên khúc), hoặc AAA (ba khúc nhạc giống nhau)?
• Sống trọn vẹn như nhân vật: Tin vào nhân vật và tình huống.
• Hiểu tâm lý khán giả: Hiểu và đồng cảm với khán giả của thể loại nhạc. Chọn đúng thể loại nhạc để viết.

Kết luận

Những điều trên là những nguyên tắc quan trọng khi viết lời nhạc. Áp dụng chúng vào sáng tác, từ bản nháp đầu tiên đến bản hoàn chỉnh, sẽ giúp bạn trở thành một nhạc sĩ giỏi. Hãy chỉnh sửa nhiều lần và chú ý đến các nguyên tắc này. Chúc bạn thành công!